ผ้าไหมมัดหมี่เป็น Soft Power ของภาคตะวันออกเฉียงเหนือของไทย ผ้าไหมมัดหมี่สวยๆ พบได้ในจังหวัดสุรินทร์ บุรีรัมย์ ขอนแก่น อุบลราชธานี และจังหวัดอื่นๆ ในภาคกลางก็พบการทอผ้าไหมมัดหมี่บางจังหวัด เช่น สุพรรณบุรี ชัยนาท กาญจนบุรี ลพบุรี และอุทัยธานี โดยมีการอนุรักษ์การทอผ้าไหมลายโบราณที่ยังเป็นที่นิยม และพัฒนาลวดลายให้ทันสมัย

ผ้าไหมมัดหมี่ มีประวัติอย่างไร

มีหลักฐานแน่ชัดว่าการทอผ้าไหมมัดหมี่ เป็นงานหัตถกรรมที่ได้รับอิทธิพลมาจากชาวเขมร ซึ่งได้รับการสืบทอดมาจากอินเดีย ผ่านการค้าขายในสมัยอดีต และเมื่อชาวอินเดียถ่ายทอดความรู้ผ่านการสืบทอดมาสู่ลูกหลาน เมื่อมีการอพยพตั้งถิ่นฐานในพื้นที่ต่างๆ ชาวบ้านก็นำความรู้การทอผ้าไหมมัดหมี่มาด้วย

การทอผ้าไหมมัดหมี่มีวิธีการทำลวดลายด้วยการใช้เชือกมัดเส้นยืดให้เป็นเปลาะๆ โดยผู้ทอเป็นผู้ผูกลายตามจินตนาการ และตามความนิยม ขึ้นอยู่กับความเชี่ยวชาญและฝีมือของแต่ละคน โดยคนอีสานมีค่านิยมว่า ผู้ชายทำนา ผู้หญิงทอผ้าไหม การเตรียมลายผ้าไหมขึ้นอยู่กับความชำนาญของผู้ทอ บางลายใช้เวลามัด 1-2 วัน บางลายใช้เวลาเป็นสัปดาห์ ผ้าที่ทอแต่ละครั้ง มักมีขนาด 4 – 8 เมตร หรือ 8 – 12 เมตร ขึ้นอยู่กับกี่ การวางลาย และเส้นไหม

ผ้าไหมมัดหมี่ มีกี่แบบ

ผ้าไหมมัดหมี่ มี 3 แบบ แบ่งตามวิธีการมัด ได้แก่

1. การมัดหมี่เส้นยืน (Warp Ikat) คือ วิธีการมัดเฉพาะเส้นยืน ไม่มัดเส้นพุ่ง และลวดลายจะปรากฎเมื่อนำเส้นยืนมาขึงโยงเข้ากับกี่

2. การมัดหมี่เส้นพุ่ง (Weft Ikat) คือ วิธีการมัดเส้นพุ่ง มองไม่เห็นลวดลายจนกว่าผ้าจะทอเป็นผืน

3. การมัดหมี่สองทาง (Double Ikat) เป็นการมัดทั้งเส้นพุ่งและเส้นยืน ถือเป็นการทอที่ปราณีต ใช้เวลาทำนาน ทำให้ผ้ามัดหมี่สองทางมีราคาสูง

ลายผ้าไหมมัดหมี่ มีอะไรบ้าง

ชื่อลายผ้ามัดหมี่ มีมากกว่า 50 แบบ ทั้งลายมัดหมี่โบราณ และลายสมัยใหม่ อาทิ

1. ผ้าไหมมัดหมี่ลายบัวเกี้ยว

ลายบัวเกี้ยวเป็นลายผ้ามัดหมี่โบราณ ที่พบใน จังหวัดสุรินทร์ ลักษณะมัดหมี่เป็นเส้นกรอบสร้างตาราง มองเห็นเป็นลายดอกบัวอยู่ตรงกลาง

2. ผ้าไหมมัดหมี่ลายดอกรักแรก

ลายดอกรักแรก เป็นลายผ้ามัดหมี่ที่มีลักษณะเป็นตาราง แต่ดอกรักมีขนาดเล็กกว่าลายดอกบัว สีสันการมัดขึ้นอยู่กับการย้อมไหม ถือว่าเป็นลายที่สวยงาม ปราณีต น่าเก็บสะสม

3. ผ้าไหมมัดหมี่ลายกนกดอกชบา

ลายกนกดอกชบา เป็นลายมัดหมี่โบราณมีการปรับปรุงพัฒนาตามฝีมือของผู้ทอ พบลายดอกชบาทั้งในผ้าเขมรโบราณ และผ้าสมัยใหม่ โดยมีกลีบดอก เกสร และกรอบคล้ายลายขออยู่

4. ผ้าไหมมัดหมี่ลายนาคขอล้อมโคม

ลายนาคขอล้อมโคม เป็นลายมัดหมี่โบาณ มีลักษณะเป็นตัวนาคล้อมโคมตรงกลาง มักใช้สีเหลืองเป็นโคมตรงกลาง

5. ผ้าไหมมัดหมี่ลายขอล้อมโคม

ลายขอล้อมโคม เป็นอีกลายมัดหมี่โบราณที่มีการปรับปรุง ตามยุคสมัย เป็นรูปขอ ไขว้ มีจุดสีเหลืองอยู่ตรงกลาง

6. ผ้าไหมมัดหมี่ลายเต่างับ

ลายเต่างับ พบในผ้าไหมมัดหมี่สุรินทร์ และผ้าพระตะบอง มองดูเหมือนกระดองเต่าลายต่างๆ ตามความเชื่อที่ถ่ายทอดมาจากคนสมัยก่อน

7. ผ้าไหมมัดหมี่ลายจี้เพชร

ลายจี้เพชร เป็นลายมัดหมี่ที่พบมาก ลักษณะคล้ายกับประกายของเพชร หรือแฉกของประกายเพชร ปัจจุบันก็ยังเป็นลายที่ได้รับความนิยมมาก

8. ผ้าไหมมัดหมี่ลายดอกบัว

ลายดอกบัว พบในผ้าไหมมัดหมี่สุรินทร์ ผ้าไหมมัดหมี่ขอนแก่น โดยการมัดเป็นรูปดอกบัว ใบบัว และก้านดอกบัว สวยงาม

9. ผ้าไหมมัดหมี่ลายโฮลเปราะห์

ผ้าไหมลายโฮลเปราะห์ เป็นลายที่ได้รับความนิยม และพบการสวมใส่ทั้งบุรุษ ใช้ในพิธีมงคล งานทางศาสนา อาทิ งานบวช 

10. ผ้าไหมมัดหมี่ลายสร้อยดอกหมาก

ผ้าไหมมัดหมี่ลายสร้อยดอกหมาก เป็นลายที่ได้รับความนิยมตั้งแต่อดีตถึงปัจจุบัน มีลักษณะเป็นดอกไม้ดอกเล็กๆ คล้องต่อกันเป็นพวง สวยงาม 

11. ผ้าไหมมัดหมี่ลายดอกมะเขือ

ลายดอกมะเขือ มองเห็นเป็นกลีบดอกไม้ล้อมรอบเกสรสีเหลือง พบทั้งในผ้าไหมสุรินทร์ และการทอผ้าไหมเขมรในพื้นที่ใกล้เคียง

12. ผ้าไหมมัดหมี่ลายร้อยดาว

ลายร้อยดาว เป็นลายผ้าไหมมัดหมี่ที่เป็นตารางซิกแซก เล่นสีกันสวยงาม เมื่อเส้นไหมกระทบแสง ยิ่งส่งให้การสะท้อนของเส้นไหมเงางาม 

13. ผ้าไหมมัดหมี่ลายแก้วชิงดวง

ลายแก้วชิงดวง เป็นลายมัดหมี่ที่ยังพบการทออยู่ในปัจจุบัน มีการมัดลักษณะเป็นกรอบล้อมรอบดวงแก้ว ใช้สีเหลืองตัดเป็นกรอบ สวยงาม

14. ผ้าไหมมัดหมี่ลายลูกแก้ว

ผ้าไหมมัดหมี่ลายลูกแก้ว พบการมัดทั้งผ้าไหมยกดอกสีพื้น และการยกดอกลายอื่นๆ ซึ่งถือว่าเป็นการทอที่มีขั้นตอนสลับซับซ้อนมากขึ้น การยกดอกทำให้เกิดผิวสัมผัสที่นูนขึ้นมา ดูสวยงาม น่าเก็บสะสม

15. ผ้าไหมมัดหมี่ลายน้ำไหล

การมัดหมี่ลายน้ำไหล พบแทบทุกจังหวัดที่มีการทอผ้าไหมมัดหมี่ ลักษณะเป็นการทอเส้นตรงยาวลงมา ตัดสีตามจินตนาการของผู้ทอ และเมื่อนุ่งเป็นซิ่นก็เลือกใช้งานได้หลากหลายรูปแบบ

16. ผ้าไหมมัดหมี่ลายเหรียญโบราณ

การมัดหมี่ลายเหรียญ มีมาตั้งแต่สมัยโบราณ​พบในผ้าไหมเขมรด้วย คาดว่าเป็นลายมงคลตามความเชื่อของชาวท้องถิ่น มีความสวยงาม พิถีพิถัน และลวดลายละเอียด

17. ผ้าไหมมัดหมี่ลายนกยูง

ผ้าไหมมัดหมี่ลายนกยูง ถือเป็นลายสัตว์มงคลที่ได้รับความนิยมมาตั้งแต่อดีต มีการมัดขึ้นตัวเป็นรูปนกยูง ทั้งตัวใหญ่ ตัวเล็ก บางผืนยกลายดอกลูกแก้วด้วย

18. ผ้าไหมมัดหมี่ลายช้าง

การมัดหมี่ลายช้าง ดูเหมือนจะเป็นผ้าลายสมัยใหม่ แต่ก็พบการทอมาในยุคกลางอยู่ช่วง 30 – 40 ปีที่ผ่านมา โดยความเชื่อที่ว่าช้างเป็นสัตว์มงคลคู่บ้านคู่เมือง ของชาวสุวรรณภูมิ

19. ผ้าไหมมัดหมี่ลายไก่

การมัดหมี่ลายไก่ ถือเป็นการมัดที่มีความซับซ้อนอีกลายหนึ่ง ขึ้นลายตามสัตว์มงคลตามความเชื่อท้องถิ่นว่าไก่เป็นสัตว์ที่แสดงถึงความอุดมสมบูรณ์ และเป็นปีนักษัตรหนึ่งอีกด้วย

20. ผ้าไหมมัดหมี่ลายดอกพิกุล

ลายดอกพิกุล เป็นดอกไม้ในวรรณคดี มีการทอเป็นดอกพิกุลทั้งดอกใหญ่ และดอกเล็ก ผ้าลายพิกุลนั้นใช้งานง่าย ตัดเป็นชุด ตัดเป็นกระโปรงซิ่น ใส่กับเสื้อผ้าได้ในชีวิตประจำวัน

อ้างอิงข้อมูลส่วนหนึ่งจาก : กรมศิลปากร., ร้านชอบไหม จำหน่ายผ้าไหมสุรินทร์ Shopee | Lazada

ที่มา : 1. ผ้าไหมมัดหมี่., https://finearts.go.th., 2. ลายผ้าไหมมัดหมี่ในภาคอีสาน., https://www.chobmai.com

tag : ลายผ้าไหมมัดหมี่,ลายผ้าไหมมัดหมี่สวยๆ,ลายผ้าไหมคือ,ลายผ้าไหมสวยๆ,ลายผ้าไหมมัดหมี่โบราณ,ผ้าไหมมัดหมี่จังหวัดอะไร,ผ้าไหมมัดหมี่ประวัติ,ผ้าไหมมัดหมี่ลายสร้อยดอกหมาก,ผ้าไหมจังหวัดไหนดีที่สุด,ผ้าไหมมัดหมี่วิธีทำ,ผ้าไหมมัดหมี่ภาคอะไร